بررسی اجمالی بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease) یک بیماری ارثی تخریب کننده عصبی است. هانتینگتون به صورت پیشرونده و  به آرامی و برای همیشه سلامت جسمی و روانی فرد را از بین می برد. با پیشرفت بیماری، کم کم علائم فیزیکی خود را نشان می دهند که شامل حرکات غیر ارادی مانند تکان دادن و پیچ خوردن است. زمانی که این اختلال برای اولین بار شروع به آشکار شدن می کند، دوستان و خانواده فرد مبتلا ممکن است متوجه تغییرات خفیف خلقی شوند، مانند افزایش تحریک پذیری یا بی علاقگی. تمام افراد مبتلا به هانتینگتون روند بیماری را به یک شکل تجربه نمی کنند و مهم ترین دلیل آن ماهیت اختلال ژنتیکی است که باعث بیماری شده است. متاسفانه  برخی حتی ممکن است تغییرات شخصیتی شدیدی داشته باشند و به خشونت یا پارانوئید تبدیل شوند، که برای بیمار و عزیزان شاهد و زندگی کردن آن می‌تواند ترسناک باشد.

بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease) یک بیماری ژنتیکی است که بر مغز تأثیر می گذارد و با گذشت زمان بدتر می شود. علائم اصلی هانتیگتون شامل حرکات غیر قابل کنترل اندام ها و در نهایت جنون است. نشانه های اصلی هانتینگتون در سنین 30 تا 50 سالگی شروع می‌شوند. اما گاهی اوقات علائم در کودکانی که هانتیگتون نوع نوجوانی دارند زودتر ظاهر می‌شوند. هانتینگتون از طریق ژن های معیوب از والدین به فرزندان منتقل می شود.

پزشکان می دانند که بیماری هانتینگتون ناشی از جهش در یک ژن (به نام HTT) است که در توانایی بدن برای تولید پروتئینی به نام هانتینگتین اختلال ایجاد می‌کند. در حالی که دانشمندان از عملکرد پروتئینی هانتینگتین مطمئن نیستند، این ماده در سلول‌های عصبی [نورون‌ها] در مغز یافت می‌شود و به نظر می‌رسد که درون نورون‌ها تجمع می‌یابد و باعث مرگ یا عملکرد نادرست آن‌ها می‌شود. متاسفانه هیچ درمانی برای بیماری هانتینگتون وجود ندارد و محققان هنوز راهی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری پیدا نکرده اند. با این حال، برخی داروها می توانند برخی از علائم را کاهش دهند.

حتی اگر جهش ژنتیکی در بدو تولد وجود داشته باشد، علائم معمولا تا حدود 40 سالگی ظاهر نمی شوند (البته ممکن است در برخی موارد یک دهه زودتر یا دیرتر هم بیماری ظاهر شود). در موارد بسیار نادر بیماری هانتینگتون نوجوانان، این بیماری در دوران کودکی یا نوجوانی شروع به ایجاد مشکلاتی می کند. افراد مبتلا به بیماری هانتینگتون بین 10 تا 30 سال پس از شروع اولیه آن زندگی می کنند و معمولاً بر اثر عوارض عفونت مانند ذات الریه یا آسیب های ناشی از زمین خوردن می میرند.

در آزمایشگاه و کلینیک ساواژنوم، تیمی از متخصصان ژنتیک با تجربه با همکاری سایر متخصصان مانند پزشکان مغز و اعصاب به شما کمک می کنند تا بیماری پیش از بروز نشانه ها یا در مراحل اولیه تشخیص داده شود. پس از تایید تشخیص بیماری هانتینگتون توسط آزمایشات ژنتیک، در طی جلسات مشاوره ژنتیک یک برنامه درمانی شخصی ارائه می شود و راه های مختلف به جهت عدم انتقال ژن معیوب به فرزندان مورد بررسی قرار می گیرد.

چه چیزی باعث بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease) می شود؟

بیماری هانتینگتون به دلیل جهش در ژنی به نام HTT که بر روی کروموزوم 4 قرار دارد ایجاد می شود. ژن ها دستورالعمل هایی را در مورد چگونگی ساخت سلول به بدن ارائه می دهند. وقتی ژن‌ها جهش پیدا می‌کنند، دستورالعمل‌هایی که ارائه می‌دهند نیز تغییر می‌کند و این می‌تواند بلافاصله یا بعداً در سلامتی فرد مشکلاتی ایجاد کند. محققان دقیقاً مطمئن نیستند که چرا این جهش باعث بیماری هانتینگتون می شود، اما آن ها دریافته اند که سلول های مغزی (نورون ها) واقع در بخشی از مغز که مسئول هماهنگی حرکت، فکر، حافظه، احساسات و ادراک است، شروع به مرگ می کنند و پس از مدتی علائم بیماری ظاهر می شوند.

جهش در ژن HTT که باعث بیماری هانتینگتون می شود شامل یک بخش DNA است که به عنوان تکرار سه نوکلئوتیدی CAG شناخته می شود. این بخش از یک سری سه بلوک سازنده DNA (سیتوزین، آدنین و گوانین) تشکیل شده است که چندین بار پشت سر هم تکرار می شوند. به طور طبیعی، بخش CAG 10 تا 35 بار در ژن HTT تکرار می شود. در افراد مبتلا به بیماری هانتینگتون، بخش CAG بین 36 تا بیش از 120 بار تکرار می شود. افرادی که دارای 36 تا 39 تکرار CAG هستند ممکن است علائم و نشانه های بیماری هانتینگتون را داشته باشند یا نداشته باشند(حد واسط)، در حالی که افراد با 40 تکرار یا بیشتر تقریباً همیشه به اختلال هانتینگتون مبتلا می شوند.

افزایش اندازه بخش CAG منجر به تولید یک نسخه طولانی غیر طبیعی از پروتئین هانتینگتین می شود. پروتئین دراز به قطعات سمی کوچکتر بریده می شود که به یکدیگر متصل شده و در نورون ها تجمع می یابد و عملکرد طبیعی این سلول ها را مختل می کند. اختلال عملکرد و مرگ نهایی نورون ها در نواحی خاصی از مغز زمینه ساز علائم و نشانه های بیماری هانتینگتون است.

توارث بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

بیماری هانتینگتون با الگوی اتوزومال غالب به ارث می رسد، به این معنی که یک کپی از ژن تغییر یافته در هر سلول برای ایجاد اختلال کافی است. یک فرد مبتلا معمولاً ژن جهش یافته را از یکی از والدین مبتلا به ارث می برد. سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری گاهی اوقات ممکن است به دلایل مختلف منفی به نظر برسد، حتی اگر والدین حامل یا ناقل جهش در ژن HTT باشند. در موارد نادر، بیماری هانتینگتون ناشی از یک جهش جدید (de novo) در ژن HTT ایجاد می شود که در این صورت این بیماری برای اولین بار در فرد مبتلا رخ می دهد و از والدین به ارث نرسیده است.

والدین مبتلا به بیماری هانتینگتون 50 درصد احتمال دارد که جهش را به هر یک از کودکان خود منتقل کنند. در موارد نادر، فرد می تواند علیرغم داشتن والدین سالم جهش را به صورت denovo داشته باشد و به بیماری هانتینگتون مبتلا شود.

همانطور که ژن HTT جهش یافته از والدین به فرزندان منتقل می شود، اغلب اندازه تکرار سه نوکلئوتیدی CAG در فرزند افزایش می یابد. تعداد بیشتر تکرار معمولاً با شروع زودتر علائم و وخیم تر بودن بیماری همراه است. به این پدیده پیش دستی (Anticipation) می گویند. افراد مبتلا به بیماری هانتینگتون در بزرگسالی معمولاً 40 تا 50 تکرار CAG در ژن HTT دارند، در حالی که افراد مبتلا به شکل نوجوانی بیماری هانتینگتون اغلب بیش از 60 تکرار CAG دارند.

علائم بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

بیماری هانتینگتون معمولا باعث اختلالات حرکتی، شناختی و روانی با طیف وسیعی از علائم و نشانه ها می شود. اینکه کدام علائم برای اولین بار ظاهر می شوند، از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. برخی علائم غالب تر به نظر می رسند یا تأثیر بیشتری بر توانایی عملکردی دارند، اما می توانند در طول دوره بیماری در فرد تغییر کنند.

اختلالات شناختی بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

اختلالات شناختی که اغلب با بیماری هانتینگتون همراه است عبارتند از:

• مشکل در سازماندهی، اولویت بندی یا تمرکز بر وظایف
• عدم انعطاف پذیری یا تمایل به گیر کردن در یک فکر، رفتار یا عمل (استقامت)
• عدم کنترل می تواند منجر به طغیان، اقدام بدون فکر شود
• عدم آگاهی از رفتارها و توانایی های خود
• کندی در پردازش افکار یا “یافتن” کلمات
• مشکل در یادگیری اطلاعات جدید

علائم بر اساس پیشرفت بیماری هانتینگتون متفاوت است. در اوایل، یک فرد ممکن است نوسانات خلقی را تجربه کند و عصبانی، افسرده، تحریک پذیر یا منفعل شود که با شخصیت او سازگار نیست. ممکن است فردی با نگرش مثبت به طور ناگهانی به شدت غمگین و بد خلق شود. همچنین ممکن است در انجام وظایفی که شامل سازماندهی، اولویت بندی، یادگیری مهارت های جدید، تصمیم گیری و رانندگی خودرو می شود، مشکل ایجاد شود.

اختلالات حرکتی بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

اختلالات حرکتی مرتبط با بیماری هانتینگتون شامل مشکلات حرکتی غیرارادی است، مانند:

• حرکات تند و سریع یا انقباض غیر ارادی (کره)
• مشکلات عضلانی، مانند سفتی یا انقباض عضلانی (دیستونی)
• حرکات چشم آهسته یا غیر طبیعی
• اختلال در راه رفتن، وضعیت بدنی و تعادل
• مشکل در گفتار یا بلع

با پیشرفت بیماری، علائم فرد مبتلا را از انجام فعالیت های عادی مانند رفتن به محل کار یا مراقبت از خود باز می دارد. مشکلات شناختی تشدید شده و معمولاً منجر به علائمی مانند زوال عقل می‌شود. با بدتر شدن مشکلات عضلانی، ممکن است قدرت گفتاری دشوار شود و حتی قورت دادن یا خوردن غذا هم با اختلال مواجه شود.  

اختلالات روانی بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

شایع ترین اختلال روانپزشکی مرتبط با بیماری هانتینگتون افسردگی است. این فقط یک واکنش به دریافت تشخیص بیماری هانتینگتون نیست. در عوض، به نظر می رسد افسردگی به دلیل آسیب به مغز و تغییرات بعدی در عملکرد مغز رخ می دهد. علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس تحریک پذیری، غمگینی یا بی تفاوتی
• کناره گیری اجتماعی
• بیخوابی
• خستگی و از دست دادن انرژی
• افکار مکرر مرگ یا خودکشی

سایر اختلالات روانپزشکی رایج عبارتند از:

اختلال وسواس اجباری، وضعیتی که با افکار مکرر، مزاحم و رفتارهای تکراری مشخص می شود.

شیدایی، می تواند باعث خلق و خوی بالا، فعالیت بیش از حد، رفتار تکانشی و افزایش عزت نفس شود.

اختلال دوقطبی، وضعیتی با دوره های متناوب افسردگی و شیدایی است

علاوه بر اختلالات فوق، کاهش وزن در افراد مبتلا به بیماری هانتینگتون به ویژه با پیشرفت بیماری شایع است.

علائم بیماری هانتینگتون نوجوانانی (Juvenile Huntington’s disease)

شروع و پیشرفت بیماری هانتینگتون در افراد جوان تر ممکن است کمی متفاوت از بزرگسالان باشد. مشکلاتی که اغلب در مراحل اولیه بیماری ظاهر می شوند عبارتند از:

تغییرات رفتاری

• مشکل در توجه
• افت سریع و قابل توجه در عملکرد کلی مدرسه
• مشکلات رفتاری

تغییرات فیزیکی

• ماهیچه های منقبض و سفت که بر راه رفتن تأثیر می گذارند (به ویژه در کودکان خردسال)
• لرزش یا حرکات غیر ارادی خفیف
• زمین خوردن یا کلافگی مکرر
• تشنج

تشخیص بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

تشخیص بیماری هانتینگتون پس از یک سری آزمایشات ژنتیکی، عصبی و روانشناسی زیر نظر متخصصان انجام می شود. متخصص مغز و اعصاب نه تنها وضعیت روانی فرد را بررسی می کند، بلکه توانایی او در راه رفتن، شنیدن، تعادل، حرکت و واکنش را با رفلکس های خودکار بررسی می کند.

از بیمار خواسته می شود تا حد امکان جزئیات بیشتری در مورد سابقه پزشکی خانوادگی به متخصص ژنتیک خود ارائه دهد. این اطلاعات می تواند به تعیین آزمایش ژنتیکی برای تایید تشخیص کمک می کند. قبل از انجام آزمایش ژنتیکی برای بیماری هانتینگتون، بیمار و عزیزانش باید با یک مشاور ژنتیک قرار ملاقات بگذارند تا در مورد موقعیت‌های احتمالی که ممکن است درپی نتیجه مثبت یا منفی ایجاد شود، صحبت کنند.

تشخیص ژنتیکی بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

تصمیم گیری برای انجام آزمایش برای بیماری هانتینگتون می تواند دشوار باشد. پزشکان آزمایش ژنتیک را برای تأیید تشخیص در صورت وجود علائم واضح و سابقه خانوادگی برای بیماری هانتینگتون تجویز می کنند.

کشف ژن HTT برای بیماری هانتینگتون منجر به طراحی آزمایش ژنتیکی برای تشخیص یا تایید بیماری هانتینگتون شد. با استفاده از نمونه خون، آزمایش ژنتیکی DNA را برای جهش HD با شمارش تعداد تکرارهای CAG در ژن هانتینگتین تجزیه و تحلیل می کند. افرادی که HD ندارند معمولاً 28 یا کمتر تکرار دارند. افراد با HD معمولاً 40 تکرار یا بیشتر دارند.

افرادی که والدین مبتلا به این بیماری دارند، برای رفع ابهام در مورد آینده خود، حتما آزمایش ژنتیک می دهند. تست منفی اضطراب و عدم اطمینان را از بین می برد. یک تست مثبت افراد را قادر می سازد تا در مورد شغل، ازدواج و خانواده تصمیم گیری کنند.

پیشگیری از بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease)

افرادی که دارای سابقه خانوادگی شناخته شده بیماری هانتینگتون هستند بسیار نگران هستند که آیا ممکن است ژن هانتینگتون را به فرزندان خود منتقل کنند یا خیر. این افراد باید گزینه های آزمایش ژنتیک و تنظیم خانواده را در نظر بگیرند.

اگر والدین مبتلا یا مشکوک انجام آزمایش ژنتیک را در نظر دارند، ملاقات با یک مشاور ژنتیک پیش از انجام تست واجب است. یک مشاور ژنتیک با تجربه در مورد خطرات بالقوه نتیجه آزمایش مثبت صحبت خواهد کرد و به تمام سوالات شما پاسخ خواهد داد. همچنین، زوج‌ها باید انتخاب‌های بیشتری در مورد بچه دار شدن یا در نظر گرفتن گزینه‌های جایگزین، مانند آزمایش قبل از تولد برای ژن یا لقاح آزمایشگاهی با اسپرم یا تخمک اهداکننده داشته باشند.

• زمانی که در یکی از والدین بیماری هانتینگتون یا حامل بودن جهش برای این ژن تشخیص داده شود، والدین آینده نگر آزمایش های قبل از تولد را برای داشتن فرزند سالم در نظر می گیرند. آزمایشات قبل از تولد می تواند نشان دهد که آیا کودک ژن معیوب را به ارث می برد یا خیر. برای آزمایش جنین، DNA از سلول های جنین از طریق CVS (نمونه برداری از پرزهای کوریونی) یا آمنیوسنتز استخراج می شود. اگر تست جنین مثبت باشد، والدین می توانند در مورد خاتمه بارداری تصمیم بگیرند.
• گزینه دیگر برای زوج ها لقاح آزمایشگاهی و تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی است. در این فرآیند تخمک ها از تخمدان ها خارج شده و با اسپرم پدر در آزمایشگاه بارور می شوند. جنین ها از نظر وجود ژن هانتینگتون آزمایش می شوند و فقط آنهایی که آزمایش ژن هانتینگتون را منفی می کنند در رحم مادر کاشته می شوند.

درمان بیماری هانتینگتون (Huntington’s disease) چگونه است؟

اگرچه برخی از مشکلات ذهنی و حرکتی ناشی از این بیماری قابل کاهش است، اما بیماری هانتینگتون قابل درمان نیست. برای رسیدگی به نوسانات خلقی مرتبط با افسردگی، اضطراب و سایر ناراحتی های روانی ناشی از این بیماری، پزشکان ممکن است داروهای ضد افسردگی از جمله فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام یا نورتریپتیلین را تجویز کنند.

برای حرکات غیر ارادی، پزشک ممکن است تترابنازین یا دوترابنازین را تجویز کند که هر دو مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای رفع علائم بیماری هانتینگتون هستند.

رویکرد منحصر به فرد آزمایشگاه و کلینیک ساواژنوم برای مراقبت از بیماران مبتلا به بیماری هانتینگتون

«افراد مبتلا به بیماری هانتینگتون نیازهای منحصر به فردی دارند. اکثر آن ها نیاز به مراقبت هماهنگ توسط یک متخصص مغز و اعصاب اختلالات حرکتی، یک روانپزشک، و یک متخصص ژنتیک باتجربه دارند.»

تیم ساواژنوم از ابتدای مراجعه شما به کلینیک برای دریافت مشاوره ژنتیک تخصصی تا انجام آزمایش در خود آزمایشگاه ساواژنوم، دریافت جواب آزمایش و مشاوره پس از آزمایش شما را پشتیبانی می کند.