در مورد جایگاه سلول­ های بنیادی در درمان فلج مغزی (Cerebral Palsy) چقدر می دانید؟

یک بیماری صعب العلاج نه تنها زندگی فرد مبتلا بلکه خانواده و نزدیکان او را هم  شدیدا تحت تاثیر قرار می‌دهد. متاسفانه مسیر زندگی و پروسه درمان برای فردی که مبتلا به یک بیماری سخت است می‌تواند دردناک و  بسیار طاقت فرسا باشد.  مثلا پدر و مادر یک کودک مبتلا به فلج مغزی احتمالا بارها و بارها مسیرهای مختلف درمانی را پیش گرفته و بارها خسته و نا امید شده‌اند. اما خبر خوب این است که خوشبختانه ما در سال‌هایی زندگیم می‌کنیم که استفاده از سلول‌های بنیادی در درمان بیماری‌ها متداول و امکان‌پذیر شده. در حقیقت دانشمندان راه حل بسیاری از وضعیت­های صعب العلاج را با کمک سلول‌های بنیادی ارائه می‌کنند.

سلول­های بنیادی با قابلیت‌های کم نظیرشان برای تعداد بسیاری از بیماری­های صعب العلاج راه حل ارائه کرده‌اند. فلج مغزی (Cerebral palsy ) یکی از همین وضعیت­های سخت است که تاکنون گزینه‌های درمانی کم با اثربخشی بسیار محدود برایش وجود داشته. برای توضیح جایگاه این سلول‌ها در درمان بیماری‌ها از تعابیر مختلفی می‌توان استفاده کرد. مثلا در مورد درمان فلج مغزی سلول‌های بنیادی چیزی شبیه به حلقه گم شده درمان هستند. این سلول­‌ها در بهبود وضعیت بیماران مبتلا به فلج مغزی قابلیت­‌های بی نظیری نشان داده اند. اگر یک کودک مبتلا به فلج مغزی دارید یا تمایل دارید در مورد درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی بیشتر بدانید این گزارش دقیقا مناسب شماست.

فلج مغزی (CP) شایع‌ترین ناتوانی حرکتی دوران کودکی است

فلج مغزی (Cerebral palsy )  گروهی از اختلالات است که بر توانایی فرد برای حرکت و حفظ تعادل و وضعیت بدن تاثیر می‌گذارد. فلج مغزی شایع‌ترین ناتوانی حرکتی در دوران کودکی است. این بیماری در اثر رشد غیرطبیعی مغز یا آسیب به مغز در حال رشد ایجاد ­می‌شود. این وضعیت توانایی فرد برای کنترل ماهیچه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از علایم دیگر فلج مغزی میتوان به تشنج، مشکلات بینایی، مشکلات شنوایی، اختلال در تکلم، تغییر در ستون فقرات (مانند اسکولیوز) یا مشکلات مفصلی اشاره کرد. همچنین گروهی از این بیماران مشکلاتی از جمله عقب ماندگی ذهنی را تجربه می‌کنند. البته همه مبتلایان به فلج مغزی دچار عقب ماندگی نیستند اما فلج مغزی تا حدودی با عقب ماندگی ذهنی هم پوشانی نشان می‌دهد. حدود نیمی از بیماران مبتلا به فلج مغزی در محدوده طبیعی هوش هستند. و نیمی دیگر از عقب ماندگی ذهنی رنج می­برند.

اگر مغز یک بیمار مبتلا به فلج مغزی تحت تصویربرداری قرار بگیرد ناهنجاری ها به خوبی قابل رویت است. در بیماران مبتلا به فلج مغزی کاهش حجم ماده سفید و خاکستری در تصویربرداری دیده میشود. این ناهنجاری در درصد بالایی از افراد ( تا حدود ۸۰ درصد ) وجود دارد.

علائم اولیه فلج مغزی  با توجه به انواع و سطوح مختلف ناتوانی میتواند بسیار متفاوت باشد.

فلج مغزی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اگرچه همه افراد مشکلاتی در حرکت و وضعیت بدن را تجربه می‌کنند اما این  مسئله می‌تواند در افراد مختلف شدت متفاوتی داشته باشد. گروهی از افراد مبتلا به فلج مغزی به شکل شدیدی مشکل حرکتی دارند و برخی دیگر وضعیت­های خفیف­تری از مشکلات حرکتی را تجربه میکنند.

درمان‌های رایج فلج مغزی (CP) دامنه و اثربخشی محدودی دارند.

فلج مغزی بیماری بسیار سختی است. همین مسئله باعث شده علیرغم تحقیقات گسترده مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های داروسازی، تاکنون درمان مشخص و قطعی برای فلج مغزی ارائه نشود. عمده گزینه‌های موجود ترکیبی است از مجموعه‌ای از داروها ، جراحی یا کاردرمانی  که نهایتا به صورت محدود زندگی یک بیمار مبتلا به فلج مغزی و خانواده‌اش را بهبود می‌بخشد. اما این مسئله برای یک بیمار مبتلا به فلج مغزی کافی نیست و تنها می‌تواند برخی از علائم بیماری را تا خیلی محدود مرتفع کند. مسئله اینجاست که یک مشکل بزرگ در سیستم عصبی و مغزی بیمار وجود دارد که داروها و درمان‌های متداول برایش راه حل مناسبی ندارند.

به طور کلی می‌توان گفت برای بیماران مبتلا به فلج مغزی یک درمان واحد وجود ندارد و ضروری است که بیماران برای حصول نتیجه مناسب مجموعه‌ای از درمان‌ها را در پیش بگیرند. به گفته پزشکان درمان فلج مغزی یک برنامه مدام و مستمر است. در بسیاری از موارد  با افزایش سن وضعیت بیمار شدید تر خواهد شد و نیاز است که این درمان و پیگیری مستمر باشد.  مثلا در افراد مبتلا به فلج مغزی مشکلات استخوان و مفاصل به مرور زمان می‌تواند بدتر شده و روی وضعیت حرکتی بیمار اثر سویی بگذارد.

 کاربرد فیزیوتراپی در درمان فلج مغزی

فیزیوتراپی شامل تمریناتی است که می‌تواند به حفظ یا بهبود حرکت در بیماران فلج مغزی منجر شود. فیزیوتراپی یکی از ضروری‌ترین بخش‌های درمان فلج مغزی است. با انجام مستمر فیزیوتراپی قدرت عضلات بیشتر شده و فرایند ضعیف شدن آن متوقف و یا کند می‌شود.  با انجام فیزیوتراپی بیمار به انجام حرکت تشویق می‌شود. در مواردی فیزیوتراپیست از وسایل کمکی برای راه رفتن یا بریس‌های بازو و پا برای حمایت اندام‌ها استفاده می‌کند.

کاربرد گفتار درمانی در درمان فلج مغزی

گفتار درمانی به گروهی از بیماران فلج مغزی که در برقراری ارتباط مشکل دارند کمک می‌کند. این برنامه شامل تمرین‌های مختلف برای بهبود تکلم یا استفاده از روش‌های جایگزین مثل زبان اشاره و… است.  در موارد شدیدتر فلج مغزی ممکن است از دستگاه‌هایی شبیه لپ تاپ استفاده شود که با نمادهایی از اشیا و فعالیت های روزانه را شامل میشود. و کودک به مرور اموزش میبیند که برای برقراری ارتباط دکمه‌های خاصی را فشار دهد.

جایگاه کاردرمانی در درمان فلج مغزی

این روش به درمان مشکلاتی که بیمار فلج مغزی و خانواده در انجام کارهای روزمره دارند کمک می‌کند. این مسئله اعتماد به نفس و استقلال بیمار فلج مغزی خصوصا با افزایش سن کمک می‌کند و فرد می‌تواند برای انجام فعالیت‌های روزانه‌اش تا حد توان مستقل عمل کند. کار درمانی میتواند ابزارهایی معرفی یا تعبیه کند که به بیمار فلج مغزی کمک کند.

نقش داروها در درمان فلج مغزی

برخی داروها به کاهش علائم فلج مغزی در بیمار کمک می‌کند : مثلا داروهای سفتی عضلانی، دیازپام یا باکلوفن  تزریق سم بوتولونیوم (تزریقاتی که عضلات یا گروه‌هایی از ماهیچه‌ها را برای چند ماه آرام می‌کنند.)

داروهایی مانند ملاتونین که مشکلات خواب را تا حدودی مرتفع میکند. داروهای ضد تشنج و صرع- ملین برای درمان یبوست- مسکن برای کاهش دردها یا دارهایی برای کاهش آب دهان

بهبود مشکلات تغذیه ای و کنترل آب دهان در درمان فلج مغزی مهم است.

برخی از مبتلالان به فلج مغزی در بلع غذا مشکل دارند. و این مسئله بیماران را در معرض خظر خفگی یا ابتلا به عفونت قفسه سینه قرار میدهد. مشکلتت تغذیه و بلع میتواند منجر به سو تغذیه شود. به منظور درمان مشکلات بلع معمولا تکنیک ها و تمرین هایی توسط گفتار درمان و کار درمان که میتواند به بیمار کمک کند ارائه میشود. رژیم غذایی مناسب شامل غذاهای نرم یا مایع یا استفاده از لوله تغذیه در موارد شدید تر بیماری توصیه میشود. این لوله از طریق بینی یا پوست شکم وارد معده میشود.

ریزش مستمر اب دهان در افراد مبتلا به فلج مغزی شایع است. این مسئله مستقیما یک معضل جدی نیست  اما میتواند با تحریک مستمر پوست اطراف دهان به عفونت پوستی منجر شود. علاوه بر گفتار درمانی برخی داروها قرص ها یا چسپ های پوستی که میزان تولید بزاق را کاهش مدهند در این بیماران توصیه میشود. یک راه حل دیگر استفاده از  جراحی برای هدایت مجدد غدد بزاق به طوری که بزاق از سمت جلوی دهان به سمت پشت دهان جاری شود.

برخی عمل های جراحی در درمان فلج مغزی جایگاه ویژه ای دارند.

به منظور درمان فلج مغزی  برخی از بیماران نیازمند انجام جراحی هستند. جراحی برای بازیابی حرکت برخی عضله ها، ترمیم مفاصل یا ترمیم انحنای صحیح ستون فقرات یا جراحی در خصوص کنترل بی اختیاری ادرار. برخی از جراحی ها ممکن است تاثیرات انی نشان دهند و در موارد بسیاری نیاز است. مدت زمان زیادی بگذرد و سایر درمان ها هم استفاده شود تا بتوان به درمان فلج مغزی به شکل قابل قبولی رسید و نتیجه قابل قبولی در وضعیت بیمار دیده شود.

سلول های بنیادی حلقه گمشده درمان فلج مغزی (درمان CP)

درمان با سلول های بنیادی اکنون به یک گزینه درمانی بسیار امیدوارکننده برای کودکان مبتلا به فلج مغزی تبدیل شده است. تحقیقات گسترده ای که  توسط متخصصین ای حوزه انجام شده نشان میدهد که  درمان با سلول های بنیادی  این قابلیت را دارد که علائم بیماری و آسیب مغزی فرد را کاهش دهد. این مسئله یک دستاورد بزرگ در حیطه درمان فلج مغزی به شمار می آید.

امکان بازسازی عصبی در درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی وجود دارد.

درمان با سلول های بنیادی یک درمان علمی قابل توجه برای فلج مغزی ارائه میکند. تحقیقات نشان داده اگر از سلول های بنیادی عصبی برای درمان فلج مغزی استفاده شود؛ سلول های پیوند شده می توانند بعد از ورود به بدن بیمار سلول های مغزی را بازسازی کنند. سه نوع سلول اصلی مغز اولیگودندروسیت ها، آستروسیت ها و نورون ها هستند که توسط سلول های بنیادی ساخته میشوند. در نتیجه سلول­ های بنیادی نوید بازسازی عصبی برای افراد مبتلا به فلج مغزی هستند! این مسئله باعث شده این سلول ها بیش از پیش مورد توجه دانشمندان قرار بگیرد.

درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی به بهبود عملکردهای حرکتی منجر میشوند.

پس از تزریق سلول های بنیادی به بدن یک بیمار فلج مغزی زنجیزه ای از اتفاقات و تغییرات در جهت بهبود وضعیت بیمار در بدن شروع خواهد شد. انتظار می رود که پس از تزریق سلول های بنیادی سلول های عصبی را احیا و بازسازی کنند. سلول های احیا شده میتوانند با سایر سلول ها ارتباط برقرا کنند. با از سر گیری ارتباط میان سلول ها پیام رسانی بین سلول ها فعال شده و سلول ها به ماهیچه هایی که حرکت را کنترل میکنند پیام های لازم را می رسانند در نتیجه وضعیت حرکتی در این بیماران بهبود پیدا میکند. ارزیابی اینکه وضعیت حرکتی بیمار بعد از درمان چقدر بهبود پیدا کرده شامل ارزیابی وضعیت درازکشیدن، غلت زدن، نشستن، زانو زدن، ایستادن، راه رفتن، دویدن و پریدن است. تحقیقات نشان می­دهد که سلول های بنیادی میتوانند به بهوبد عملکردهای حرکتی در فرد منجر شوند. البته باید در نظر داشته باشید که میزان بهبود در عملکردهای حرکتی با توجه به وضعیت اولیه بیمار و شدت بیماری در افراد مختلف متغییر است. چندین گروه تحقیقاتی همچنین عنوان کرده اند که 6 ماه بعد از انجام پیوند سلول های بنیادی بیماران بهبود قابل توجهی در دراز کشیدن و نشستن همچنین بهبود در راه رفتن و پریدن را نشان داده اند.

درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی تنش های عضلانی و انقباض عضلات را کاهش میدهد.

تنش عضلانی یک مشکل رایج برای بسیاری از بیماران فلج مغزی است. اختلالات تنش عضلانی باعث می‌شود که بیمار نتواند بسیاری از حرکات روزانه را به طور صحیح و مستقلا انجام دهد. درمان فلج مغزی با استفاده از سلول‌های بنیادی تنش‌های عضلانی و سفتی عضلات را کاهش می‌دهد. همچنین در بررسی‌های انجام شده مشخص شده که هماهنگی‌های بین عضلات پس از درمان با سلول‌های بنیادی به شکل قابل توجهی بهبود یافت.

بهبود در تکلم، بهبود در بینایی، بهبود در سلامت عاطفی و رفتاری از دیگر دستاوردهای درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی است.

در بسیاری از موارد به جز بهبود در حرکات اصلی، درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی به بیماران کمک میکند که در انجام حرکاتی که به ظرافت بیشتری نیاز دارد هم وضعیت بهتری را تجربه کنند. مثلا حرکت های دست، گرفتن اشیا کوچک و هماهنگی میان چشم و دست پس از درمان با سلول های بنیادی بهبود پیدا میکند. از طرف دیگر وضعیت ترشح بزاق کاهش پیدا کرده و در موادی بهبود در رفتار، تکلم هم میتواند برای بسیاری از بیماران اتفاق بیوفتد

پس از تزریق سلول های بنیادی در بدن بیمار فلج مغزی چه اتفاقی رخ میدهد؟

سلول‌های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری های عصبی استفاده شده اند که اثربخشی درمانی قابل قبولی نشان داده اند. بسیاری از این بیماری ها با داروها قابل کنترل و درمان نیستند و سلول درمانی بهترین و تنها گزینه ممکن را ارائه میکند. سلول های بنیادی ویژگی های منحصر به فردی دارند. از جمله توانایی تمایز و تبدیل شدن به انواع سلول ها (در مورد فلج مغزی به طور اختصاصی سلول های عصبی ) و همچنین تکثیر به طور نامحدود. در درمان فلج مغزی سلول های بنیادی پس از ورود به سلول های عصبی و سلول های گلیال مانند استروسیت ها تمایز پیدا میکنند. و سلول های سالم با سلول های آسیب دیده جایگزین میشوند. بعد از آن سلول ها با سیار سلول های عصبی ارتباط برقرا میکنند. از طرف دیگر در فرایند درمان فلج مغزی سلول های بنیادی انواعی از سیتوکین ها را ترشح میکنند که پاسخ های التهابی بدن را تعدیل میکند و بقای نورون ها را به همراه دارد و رگ زایی را افزایش میدهد. و ناحیه مورد نظر فرایند بهبود و ترمیم را شروع میکند.

تفاوت عمده روش های متداول ارائه شده در درمان فلج مغزی با با سلول درمانی چیست ؟

درمان های ارائه شده برای فلج مغزی محدود هستند. به طور کلی انواع داروها، عمل های جراحی، کاردرمانی و گفتار درمانی پکیج درمانی شناخته شده در درمان فلج مغزی است. حتی زمانی که بیمار از تمام این روش های درمانی به طور مستمر و همزمان استفاده میکند معمولا باز هم نتیجه مورد انتظار اتفاق نمی افتد و پزشک گزینه های درمانی محدودی برای کمک به بیمار دارد. تا قبل از شناخت جایگاه سلول های بنیادی در درمان فلج مغزی درمانی که اعصاب را بازسازی یا ترمیم کند در دسترس نبود. امروزه با استفاده از سلول های بنیادی میتوان به ترمیم و احیا آسیب های شایع در بیماران فلج مغزی پرداخت. وبه طور خلاصه در وضعیت ها یا مشکلاتی بهبود قابل توجه دید که معمولا توسط سایر روش ها امکان پذیر نبودند.

درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی در مقایسه با داروها اثرات بلند مدت دارد.

داروهای مورد استفاده در بیماران فلج مغزی اثر درمانی محدود و موقت دارند. معمولا برای حفظ همان تاثیرات اندک ضروری است که به طور مکرر داروها تجویز شده و مورد استفاده بیمار قرار بگیرد. یکی از مزیت های درمان فلج مغزی با سلول های بنیادی این است که اثرات درمانی سلول های بنیادی در مقایسه با داروها میتواند طولانی مدت باشد. این مسئله به این علت است که در درمان فلج مغزی با کمک سلول های بنیادی، ترمیم و احیا بخش هایی از بدن که دارای اختلال عملکرد هستند اتفاق می افتد. این مسئله یک دستاورد بسیار با ارزش در حوزه درمان فلج مغزی است.

پیوند سلول های بنیادی به منظور درمان فلج مغزی چطور انجام میشود ؟

سلول های بنیادی از منابع گوناگونی تهیه شوند. در درمان فلج مغزی میتوان سلول های بنیادی را از خون محیطی ؛ مغز استخوان، بند ناف جنینی یا بافت چربی گرفت. پزشک سلول­های بنیادی را به چند روش میتواند در درمان فلج مغزی استفاده کند. استفاده از سلول های بنیادی میتواند به صورت داخل وریدی، داخل نخاعی یا به ستون فقرات فرد تزریق شود. دوز استاندارد برای تزریق سلول های بنیادی معمولا بر اساس وزن و شرایط بیمار توسط پزشک معالج تعیین خواهد شد.

کودکان فلج مغزی درمان با سلول‌های بنیادی را معمولاً از چهار روش دریافت می‌کنند: تزریق داخل نخاعی، تزریق داخل وریدی، تزریق داخل بینی و تزریق داخل جمجمه. در این میان تزریق داخل بینی در مقایسه با سایر روش ها غیر تهاجمی محسوب میشود.